Professor Robbert Dijkgraaf is niet alleen een eminent geleerde en een uitstekende docent maar ook een voortreffelijk essayist en columnist.

In de NRC van 30 mei schrijft hij over het afweersysteem dat het menselijk lichaam op een buitengewone knappe manier verdedigt tegen aanvallen op onze gezondheid: ‘Door toeval en selectie produceert het immuunsysteem een bijna onbegrensd reservoir aan verdedigingswapens’. En wat doen wij ten behoeve van ons maatschappelijk afweersysteem ? Dijkraaf zegt hierover :’Omdat de toekomst grotendeels onvoorspelbaar is, zou ook onze samenleving een rijk gevuld kennisarsenaal moeten hebben vol ideeën, theorieën , instrumenten en technieken. Als ik mijn stokpaardje nog eens mag berijden: de meeste van die inzichten zullen  op het oog volstrekt nutteloos lijken. Tot de dag dat zich een nieuw gevaar aandient. Alleen door vooraf te investeren kunnen we ons wapenen tegen toekomstige bedreigingen.

Het is als met een oud huis waaraan jarenlang geen onderhoud is gepleegd, op een gegeven moment komen er allerlei gebreken aan het licht: verstoppingen, kortsluitingen, lekkages enz.

Tientallen jaren leek het alsof het onderwijsgebouw in redelijk goede staat verkeerde, nu blijkt dat het er heel slecht voorstaat. Er is een toenemend lerarentekort, het ziekteverzuim is hoog, er vallen steeds meer lessen uit en de verschillen in kwaliteit tussen de scholen worden groter.

Al bijna 120 jaar kent ons land de leerplicht. Het werd plicht genoemd omdat veel ouders het aanvankelijk helemaal niet zo nodig vonden  dat hun kinderen naar school gingen, en zeker niet als die al de leeftijd hadden om geld te gaan verdienen. Daarom waren er in die tijd ook commissies ’tot wering van het schoolverzuim’ die er op toe moesten zien dat kinderen niet zonder geldig excuus van school wegbleven.

Het zal niet vaak voorkomen denk ik dat een beroepsgroep die zulke teleurstellende resultaten bereikt als de leerkrachten in het basisonderwijs toch – en dat bij herhaling- loonsverhoging krijgt, gratificaties en extra’s.

Terwijl bekend wordt dat het niveau van de leesvaardigheid van veel vijftienjarige scholieren zeer tekort schiet, zelfs in de Pisa -onderzoeken die vroeger altijd zo gunstig waren voor Nederland, terwijl Pabo-afgestudeerden slechts over oppervlakkige kennis beschikken, terwijl de Cito-toetsen  nu juist door de Islamitische scholen goed gemaakt worden…

In twee artikelen in Bnde Stem van 30 november worden harde noten gekraakt over het onderwijsbeleid.

Men vraagt zich af waarom het nog steeds zo’n puinhoop is, waarom het beleid mislukt is enz.

Het kabinet beloofde aan het lager en middelbaar onderwijs opnieuw een zak met geld te geven. In ruil daarvoor zouden de bonden dan niet meer staken.

Hoe en wanneer dat geld zou worden uitgegeven was niet duidelijk, wel streefde men ernaar de werkdruk te verlichten en het lerarentekort op te heffen.

Je zou ook kunnen zeggen dat het van de kant van het ministerie een afkoopsom was om de onrust te beteugelen want stakingen in het onderwijs zijn vervelend, ook voor het imago van bewindslieden en bestuurders.

Men rekende erop dat een akkoord met het bestuur van de grootste bond voldoende garantie bood om deze ‘deal’ te effectueren, zoals dat in het verleden, in de tijd van Vogelaar en Tiggelaar, ook wel gebeurde.

Nee dus. Zoals ik al eerder heb opgemerkt heeft het bestuur van de bond het vertrouwen van de leden niet, maar men hoopte toch dat die zich zouden neerleggen bij het bereikte akkoord.

Dat is gebleken niet het geval te zijn, en de voorzitter heeft haar functie neergelegd. In het Engels zou men zeggen: ‘the bubble has burst’!

Er zijn eigenlijk alleen maar verliezers. Het ministerie van Onderwijs heeft geen akkoord en ook geen goed plan om het onderwijs te verbeteren. De onderwijsbonden staan te kijk in al hun naaktheid en de opstandige leden hebben misschien wel gelijk maar zullen het niet krijgen.

De bestuurders hebben al een slechte naam en hebben eigenlijk ook geen mening, behalve als het gaat om het binnenhalen van geld, hoe meer hoe liever.

Al met al is het een soort rampjaar-scenario: redeloos, radeloos en reddeloos.

J.C. Traas 

In zijn wekelijkse column ( NRC 21 september)  schreef Tommy Wieringa over de gevolgen van de bezuinigingen  op jeugdwerk en buurthuizen: ‘Je kunt erop wachten: de besparingen van het heden zijn de tekorten van de toekomst.’

Dat is in veel sectoren zo, maar waarschijnlijk nergens zo duidelijk als in het onderwijs. Grootschalige bezuinigingen waren er al in de jaren zeventig en tachtig onder de onderwijshervormer van Kemenade  en tijdens het legendarische bewind van Deetman. Lees verder Zak met geld →

De kranten hebben volop aandacht voor het onderwijs. Zo stond er afgelopen zaterdag 14 september een groot artikel in BNde Stem met de pakkende kop: ‘Lerarentekort nekt kind’.

Uit een enquête van CNV onderwijs onder leraren en directeuren blijkt dat men van mening is  dat het kennisniveau van leerlingen bij rekenen, taal, spelling en begrijpend lezen achteruit gaat. Het voortgezet onderwijs komt daardoor ook op achterstand: ‘Verwachte voorkennis ontbreekt. Er is een lager niveau qua begrip en toepassing bij opdrachten.’ Lees verder Taboe →

Ik denk dat vrij veel mensen geregeld luisteren naar de zeer korte verhalen  die A.L. Snijders elke zondagochtend om kwart voor negen uitspreekt voor NPO 4. Deze oud-leraar heeft een fijne pen, een scherpe blik en gevoel voor ironie en nostalgie.

Onlangs merkte hij op dat hij een zeer grote bewondering  heeft voor de schrijver Karel van het Reve ( 1921 -1999). Dat bracht mij ertoe diens bundel ‘Luisteraars’ weer in te zien. Het is een verzameling korte stukjes, columns zou je kunnen zeggen, die hij uitsprak voor de Wereldomroep.  Lees verder Contact met de werkelijkheid →

In vorige columns heb ik op basis van de gegevens die de media daarover publiceerden geconstateerd, dat het slecht gesteld is met de kwaliteit van het basisonderwijs.

Dat betekent, heel concreet, dat het voortgezet onderwijs in feite al begint met een achterstand op het punt van de basisvaardigheden. Maar goed, er is dan nog een heleboel tijd om bij te leren, zou je kunnen denken. Nederland heeft toch altijd uitstekend hoger onderwijs gehad? Of niet?

In een interview met Prof Gerard ‘tHoofd ( Nobelprijs voor de natuurkunde in 1999) komt die kwestie onverwacht aan de orde  ( BNDe Stem 10 augustus). Lees verder Constatering →