Column J.C. Traas

‘En, zoals de meningsvorming in Nederland altijd verloopt, is iedereen vergeten wat men
er een tijdje geleden van vond.’
Aldus een opmerking van Martin Sommer, politiek commentator van de Volkskrant in een
artikel van 10 september. Het is inderdaad verbazingwekkend hoe snel de meningen over
‘grote’ onderwerpen kunnen veranderen, vooral na de Russische inval In Oekraine. Mensen
willen de open haard weer gaan stoken , de kolencentrales laten doorgaan en de
kerncentrales openhouden en uitbreiden, meer geld uitgeven aan defensie, enz.

Ik kijk regelmatig naar het t.v. Programma “De slimste mens’ en verbaas me dan vaak
over het gebrek aan algemene ontwikkeling van de deelnemers op ‘ouderwetse’ terreinen
als geschiedenis, aardrijkskunde, literatuur en godsdienst.
De voorzitter van de jury, Maarten van Rossem, krijgt altijd gelegenheid om enkele pittige
uitspraken te doen. Vorige week leverde hij commentaar op de studiekeuze van prinses
Amalia: Politics, Psychology, Law and Economics, aan de universiteit van Amsterdam.
Volgens van Rossem stelt dit ‘geen reet voor’. ‘Je moet natuurlijk wat, maar dit is een
pretpakket eerste klas. Het is een grabbelton van oppervlakkigheid in steenkolen -Engels.
Dit heeft geen bal met een academische studie te maken.”

Sedert het aftreden van het kabinet Den Uyl (1973 – 1977), wat in feite tevens het einde van de middenschoolplannen toen betekende , is zeker wel twintig keer opnieuw gepleit voor de invoering van de, of een, middenschool.

Het heeft weinig zin met die pleitbezorgers in discussie te gaan: ze blijven zeggen dat er te vroeg en verkeerd geselecteerd wordt in het onderwijs, dat de sociale ongelijkheid door het huidige systeem wordt vergroot, enz.

Dat is allemaal niet veel anders dan vijftig jaar geleden. Het zou daarom voor de hand liggen om die interessante periode van middenschoolplannen en experimenten nog eens nader te bekijken.

Dat het slecht gaat met het onderwijs is geen nieuws, in het bijzonder met het basisonderwijs. Te veel leerlingen beheersen, na tien jaar onderwijs, de basisvaardigheden lezen, schrijven en rekenen, niet voldoende. Dat is al geruime tijd zo en dat is natuurlijk zeer ongewenst: er is leerplicht maar er is ook leerrecht en als het onderwijs dat niet kan waarmaken is dat schadelijk, niet alleen voor de gedupeerde  leerling, maar ook voor de samenleving als geheel. Immers, als de burgers dom gehouden worden is dat niet alleen slecht voor de economische ontwikkeling maar ook voor de democratie, die het moet hebben van kritische en mondige burgers.

Leraren op de basisschool gaan er vanaf nu minimaal 4 procent op vooruit en gaan ‘ in een gelijkwaardige functie hetzelfde verdienen als docenten in het voortgezet onderwijs.’ Aldus een bericht in de Volkskrant van 23 april.

Blijkbaar wordt dit akkoord gezien als een grote overwinning van de onderwijzers en een grote stap voorwaarts.

Namelijk, dat ook berichten verschijnen over grensoverschrijdend gedrag in het onderwijs.

Persoonlijk verwacht ik niet dat er een hausse ontstaat van berichten dat leraren zich ongepast gedragen ten opzichte van hun vrouwelijke leerlingen. Dat bestaat wel, is niet nieuw, maar veel meer dan voorheen verwacht ik niet.

Nee, ik verwacht het kwade nieuws eerder van de grote bestuursbureaus van de megascholen die op veel plaatsen zijn ontstaan in de laatste dertig jaar. Daar zitten bestuurders en managers met veel macht en grote ego’s, daar zijn ook veel vrouwelijke werknemers die min of meer afhankelijk zijn van die belangrijke mannen.

Enfin, ik moet het nog afwachten.

In het blad ‘Mezza’, een bijlage  bij het A D , las ik in het nummer van 29 januari een interview met Marjolein Moorman, wethouder  Onderwijs, Armoede  en Inburgering in Amsterdam .

Daarin komt de problematiek van de ‘ongelijkheid’ in de samenleving, en met name de  ongelijkheid die, zegt men, veroorzaakt wordt door het onderwijs, beknopt maar duidelijk aan de orde.

Ik neem aan dat het bestuur van BON positief staat ten opzichte van het ministerschap van Prof. Dijkgraaf. Een eminent geleerde die zijn sporen nationaal en internationaal heeft verdient, een aimabele persoonlijkheid die niet alleen goed kan uitleggen maar ook goed kan luisteren: wie zou daar op tegen zijn?

Het is bovendien iemand die bij herhaling heeft laten weten dat hij zich zorgen maakt over de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs en die zich wil inzetten om daar verbetering in aan te brengen.

Het is wellicht onvermijdelijk dat er in de moderne tijd, met zoveel nieuwe technische en communicatieve mogelijkheden, ook grote maatschappelijke veranderingen in gang worden gezet. Zo is er op heel veel terreinen een enorme schaalvergroting tot stand gekomen, met als belangrijkste drijfveren, meer mogelijkheden, meer efficiëntie.

Ik heb het boek van oud-minister Dijsselbloem nog niet gelezen over zijn familie die werkzaam was in het onderwijs – ‘De onderwijsfamilie’ – maar wel het interview dat hij naar aanleiding daarvan gaf in BNde Stem van 13 november. 

Dijsselbloem heeft in zijn eigen familie kunnen zien hoe het werken  in het onderwijs in de laatste vijftig jaar steeds minder aantrekkelijk werd. Over zijn vader zegt hij : ‘Toen hij begon hoefde hij maar een wenkbrauw op te tillen om het in de klas weer stil te krijgen. Op het einde was hij meer bezig met orde houden dan met zijn vak.’