Column J.C. Traas

Sedert het aftreden van het kabinet Den Uyl (1973 – 1977), wat in feite tevens het einde van de middenschoolplannen toen betekende , is zeker wel twintig keer opnieuw gepleit voor de invoering van de, of een, middenschool.

Het heeft weinig zin met die pleitbezorgers in discussie te gaan: ze blijven zeggen dat er te vroeg en verkeerd geselecteerd wordt in het onderwijs, dat de sociale ongelijkheid door het huidige systeem wordt vergroot, enz.

Dat is allemaal niet veel anders dan vijftig jaar geleden. Het zou daarom voor de hand liggen om die interessante periode van middenschoolplannen en experimenten nog eens nader te bekijken.

Dat het slecht gaat met het onderwijs is geen nieuws, in het bijzonder met het basisonderwijs. Te veel leerlingen beheersen, na tien jaar onderwijs, de basisvaardigheden lezen, schrijven en rekenen, niet voldoende. Dat is al geruime tijd zo en dat is natuurlijk zeer ongewenst: er is leerplicht maar er is ook leerrecht en als het onderwijs dat niet kan waarmaken is dat schadelijk, niet alleen voor de gedupeerde  leerling, maar ook voor de samenleving als geheel. Immers, als de burgers dom gehouden worden is dat niet alleen slecht voor de economische ontwikkeling maar ook voor de democratie, die het moet hebben van kritische en mondige burgers.

Leraren op de basisschool gaan er vanaf nu minimaal 4 procent op vooruit en gaan ‘ in een gelijkwaardige functie hetzelfde verdienen als docenten in het voortgezet onderwijs.’ Aldus een bericht in de Volkskrant van 23 april.

Blijkbaar wordt dit akkoord gezien als een grote overwinning van de onderwijzers en een grote stap voorwaarts.

Namelijk, dat ook berichten verschijnen over grensoverschrijdend gedrag in het onderwijs.

Persoonlijk verwacht ik niet dat er een hausse ontstaat van berichten dat leraren zich ongepast gedragen ten opzichte van hun vrouwelijke leerlingen. Dat bestaat wel, is niet nieuw, maar veel meer dan voorheen verwacht ik niet.

Nee, ik verwacht het kwade nieuws eerder van de grote bestuursbureaus van de megascholen die op veel plaatsen zijn ontstaan in de laatste dertig jaar. Daar zitten bestuurders en managers met veel macht en grote ego’s, daar zijn ook veel vrouwelijke werknemers die min of meer afhankelijk zijn van die belangrijke mannen.

Enfin, ik moet het nog afwachten.

In het blad ‘Mezza’, een bijlage  bij het A D , las ik in het nummer van 29 januari een interview met Marjolein Moorman, wethouder  Onderwijs, Armoede  en Inburgering in Amsterdam .

Daarin komt de problematiek van de ‘ongelijkheid’ in de samenleving, en met name de  ongelijkheid die, zegt men, veroorzaakt wordt door het onderwijs, beknopt maar duidelijk aan de orde.

Ik neem aan dat het bestuur van BON positief staat ten opzichte van het ministerschap van Prof. Dijkgraaf. Een eminent geleerde die zijn sporen nationaal en internationaal heeft verdient, een aimabele persoonlijkheid die niet alleen goed kan uitleggen maar ook goed kan luisteren: wie zou daar op tegen zijn?

Het is bovendien iemand die bij herhaling heeft laten weten dat hij zich zorgen maakt over de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs en die zich wil inzetten om daar verbetering in aan te brengen.

Het is wellicht onvermijdelijk dat er in de moderne tijd, met zoveel nieuwe technische en communicatieve mogelijkheden, ook grote maatschappelijke veranderingen in gang worden gezet. Zo is er op heel veel terreinen een enorme schaalvergroting tot stand gekomen, met als belangrijkste drijfveren, meer mogelijkheden, meer efficiëntie.

Ik heb het boek van oud-minister Dijsselbloem nog niet gelezen over zijn familie die werkzaam was in het onderwijs – ‘De onderwijsfamilie’ – maar wel het interview dat hij naar aanleiding daarvan gaf in BNde Stem van 13 november. 

Dijsselbloem heeft in zijn eigen familie kunnen zien hoe het werken  in het onderwijs in de laatste vijftig jaar steeds minder aantrekkelijk werd. Over zijn vader zegt hij : ‘Toen hij begon hoefde hij maar een wenkbrauw op te tillen om het in de klas weer stil te krijgen. Op het einde was hij meer bezig met orde houden dan met zijn vak.’

Uiteraard heb ik met veel instemming en waardering het artikel over Jeanet Meijs in BNDeStem van 23 oktober gelezen. Wat zij zegt over de dramatische achteruitgang van het Nederlandse basisonderwijs is helaas bij leden van BON al heel lang bekend. Enkele citaten:” De kwaliteit van de Pabo holt al dertig jaar achteruit. Zonder leerkrachten die hun vak verstaan, zal het onderwijs en het geestelijke klimaat op school verder vervlakken en verloederen. Verwerving van kennis en vaardigheden vereist concentratie, training, herhaling en discipline.’

Door de perikelen  van de corona epidemie kwam het onderwijs extra in de belangstelling. Wat door ouderen nog wel eens vergeten wordt is dat het onderwijs in de laatste halve eeuw een zeer grote organisatie is geworden die het leven van vele miljoenen beheerst.

De groei van het onderwijs, van een instelling voor weinigen naar een systeem voor velen – naar een bijna alles omvattend geheel – is , in de periode van 1960 tot heden, enorm geweest. Beleidsmakers, zowel in Den Haag als ook plaatselijk, hebben zich vooral bezig gehouden met de vraag of er geld en middelen genoeg waren om de groei te realiseren.