Er is een Fries spreekwoord dat zegt “it is mee sizzen net te dwaan”, en dat betekent zoveel als “met alleen praten kun je niets tot stand brengen”.

Wel, dat slaat langzamerhand op de hele Nederlandse samenleving. De stikstofuitstoot, de woningbouw, de asielzoekers, enz. Maar het meest langdurig geldt het gezegde toch wel voor het onderwijs. Steeds opnieuw wordt door zogenaamde deskundigen, door politici en de pers verteld dat er dingen veranderd moeten worden in het onderwijs, dat het onderwijs meer moet bijdragen aan grotere gelijkheid in de samenleving, dat het ‘op maat’ geleverd moet worden, dat het meer mondig moet maken, enz.

De laatste tijd is in de mode om te spreken over de ‘onderwijskloof” tussen beroepsonderwijs en algemeen vormend onderwijs waarmee ook samenhangt grotere inkomensongelijkheid. Meestal wordt daarbij ook gezegd dat de inrichting van het Nederlandse onderwijs de belangrijkste reden is van die ongewenste narigheid. Enfin, zo kunnen we nog wel even doorgaan.

Ik zou hier tegenin willen brengen, dat, hoe juist het Friese spreekwoord ook is, er ook een aanvulling te bedenken is, namelijk dat je door iets niet te zeggen ook de werkelijkheid kunt verhullen. Met name het feit dat niet alle mensen gelijk zijn in aanleg, in intelligentie, in mogelijkheden en dat het onderwijs daarom niet perfect kan aansluiten bij die verschillen.

Men kan wel, dat is gemakkelijker, de verschillen verdoezelen door minder eisen te stellen aan het onderwijs en aan de leerlingen. Dat is in toenemende mate gebeurd. Eén belangrijk voorbeeld: de onderwijzer die in jaren vijftig van de vorige eeuw, van de kweekschool kwam, was breed- en hoogopgeleid, de de leraar die nu van de Pabo komt, niet.
En dat werkt uiteraard door in de lessen die hij verzorgt in het basisonderwijs. En zo is het ook in het middelbaar en hoger onderwijs.

Maar ja, alles heeft zijn prijs. Er zijn wel veel hoger opgeleiden maar ze zijn voor een belangrijk deel niet productief, terwijl ze toch goed betaald worden. Dat gaat zeker wel veranderen en zal tot gevolg hebben dat mensen met een beroepsopleiding meer waardering krijgen. Dat proces is nu al begonnen.

En de echt belangrijke opleidingen op natuurwetenschappelijk en technisch gebied, ook in het buitenland, kunnen dan niet toegankelijk zijn voor degenen die op een “gewone” hogere opleiding een diploma halen.

Er zullen meer aparte, vaak particuliere opleidingen komen die meer te bieden hebben en meer eisen stellen. Het was allemaal niet nodig geweest als men verstandig met het onderwijs was omgegaan.

J.C. Traas