Een belangrijk artikel van Erik Kuit, docent Duits, in de Volkskrant van 29 oktober. Hij gaat in op een conceptvoorstel van ‘het landelijk expertisecentrum voor het curriculum’ SLO. Deze experts hebben een concept overzicht gemaakt van de studiebelastingsuren per vak in het voortgezet onderwijs. Daaruit blijkt onder meer dat de vakken Duits en Frans moeten inkrimpen. In de bovenbouw havo is sprake van een daling van van 30 procent in uren, voor het vwo gaat het om een urendaling van 18 procent. Maatschappijleer met het vak burgerschap krijgt daarentegen op de havo 63 procent meer uren en op het vwo zelfs 83 procent meer uren.

Aleid Truyens bericht in de Volkskrant ( 17 sept.) over een nieuw boek dat “Red het Onderwijs” heet. Het is , zegt zij, ‘een belangwekkend boek voor iedereen die wil weten hoe het in godsnaam mogelijk is dat de kwaliteit van ons basis- en middelbaar onderwijs al twintig jaar aantoonbaar met razende vaart daalt”…

In de Volkskrant van 28 augustus zag ik een artikel van Esther van Fenema met de kop “De psychiatrie kan het individu niet redden van een onthechte samenleving.” Immers , in een ‘onthechte’ samenleving moet elk individu zijn eigen weg vinden, los van de knellende banden van samenlevingsvormen die de vrijheid van het individu beperken. Dat was vroeger wel anders. Vóór de jaren zestig van de vorige eeuw werd elk individueel bestaan bestaan begrensd en gevormd door de binding aan familie, aan familie, kerk, vereniging, vakbond enz.

Wanneer precies weet ik niet maar in de jaren zestig van de vorige eeuw verschenen er voor het eerst sociologen en pedagogen die advies gingen geven aan scholen in het lager en middelbaar onderwijs. Aanvankelijk was er weinig belangstelling voor hun offertes. Ik herinner mij dat een hoofdonderwijzer tegen zo’n pedagoog zei : “Nee meneer, vandaag niet nodig.” Ook bij de onderwijsorganisaties en bonden was er weinig belangstelling voor deze onderwijskundigen. Ondertussen heeft het onderwijs zich sinds de jaren negentig zodanig ontwikkeld – is zo gedevalueerd – dat de rollen totaal zijn omgedraaid.

Het AD van 28 juni heeft een artikel met een kop die zegt: “In 2050 is Nederland voller en grijzer, maar de mensen zijn slimmer.” Voller en grijzer, dat zal wel, maar slimmer? Ik heb de afgelopen vijf jaar wel honderd keer gelezen dat het onderwijs hard achteruit gaat, op elk niveau, dus waar gaat dit over?

Er is een tijd geweest – en ik kan erover meepraten – dat iemand die meende dat de kwaliteit van het onderwijs achteruitging – voor gek werd aangezien. Maar de laatste jaren is het omgekeerde bijna het geval. De inspectie, die in het verleden vele malen verstek liet gaan, zegt nu:”Landelijk zien we dat steeds meer leerlingen en studenten de basisvaardigheden taal en rekenen onvoldoende beheersen om uiteindelijk zelfstandig te kunnen functioneren in de maatschappij.”

De columniste Anne-Marije Buckens vertelt in de Volkskrant hoe ze een man heeft ontmoet die na dertig jaar tot het inzicht is gekomen dat zijn baan als ‘senior consultant” eigenlijk niets te betekenen heeft. Hij schrijft, zegt hij, “heel duurbetaalde adviesrapportjes met een heleboel blabla”, waar dan vervolgens niets mee gedaan wordt. Voor zijn gevoel leeft hij al dertig jaar onder een stolp.

Ook in de vorige eeuw was er soms een tekort aan onderwijzers en leraren. Ik herinner mij nog een campagne om onderwijzers te werven met een advertentie in de dagbladen.
Daarop was een foto te zien van een onderwijzer, keurig in het pak, met strenge maar toch medemenselijke blik en daarbij de slogan: ”Achter elk geslaagd mens staat een onderwijzer”.

Het is een beetje ironisch dat terwijl de toestand van het onderwijs zo veel te wensen overlaat – elke dag staat het in de krant: ernstig lerarentekort, uitvallende lessen, gestage neergang van het niveau – er toch weer mensen zijn die van het onderwijs verwachten dat het maatschappelijke problemen kan oplossen.

Dat idee dateert al van 60 jaar geleden toen minister van Kemenade middels het onderwijs ‘meer mensen mondig’ wilde maken. In zijn in zeer grote oplage verschenen Contourennota beschreef hij hoe het onderwijs in het jaar 2000 de maatschappelijke verhoudingen verbeterd zou hebben.

Toen ik las over de toestand van het Nederlandse onderwijs moest ik terugdenken aan een opmerking in het jaartallenboekje dat indertijd op de lagere school werd gebruikt. Bij het jaar 1672 werd opgemerkt dat de regering ‘radeloos” was, het volk ‘redeloos” en het land ‘reddeloos’.

Wie iets van geschiedenis weet, zal zich herinneren dat het toen, na betrekkelijk korte tijd, nogal meeviel. Maar met het Nederlandse onderwijs van nu valt het niet mee en dat is al een hele tijd het geval.
Men kan stellen dat de neergang al begonnen is met de Mammoetwet van 1968 en dat het echte verval tot stand kwam onder het ministerschap van dhr Deetman. Waaruit bestaat die achteruitgang dan?